يكى از شيوه هاى كنترل سيلابها در سالهاى اخير آبخواندارى مىباشد. آبخواندارى مجموعهاى از عمليات مكانيكى و بيولوژيكى است كه با مهار و نفوذ سيلاب بر روى عرصههاى آبخوان منجر به احياء كمى و كيفى منابع آب، تقليل و حتى حذف خسارتهاى سيل، احياء مراتع و ايجاد جنگلهاى دست كاشت و بهينه‌سازى محيط زيست مىشود. بدین منظور ايستگاه پخش سيلاب بر آبخوان سهرين – قره‌چريان در سال ۱۳۷۵ در دشتي با همين نام احداث گردیده است. دشت سهرين- قره‌چريان در حد فاصل رودخانه‌هاي فصلي سهرين و قره‌چريان قرار گرفته است. ایستگاه مذکور در قالب مجتمع ایستگاههای تحقیقاتی و مشتمل بر سه ایستگاه تحقیقات پخش سیلاب بر آبخوان، ایستگاه تحقیقات صنوبر و ایستگاه تحقیقات علوم دامی می‌باشد.
مشخصات ایستگاه:
مساحت کل ایستگاه: ۴۲۰ هکتار
مساحت عرصه پخش سیلاب: ۲۳۵ هکتار
عرض جغرافيايي: ´۴۸ °۳۵ الي ´۵۰ °۳۶
طول جغرافيايي: ´۱۵ °۴۸ الي ´۲۶ °۴۸
فاصله با مرکز استان: ۳۰ كيلومتر
حداكثر ارتفاع دشت از سطح دریا:۱۹۰۰ متر
حداقل دشت از سطح دریا: ۱۴۵۰ متر
جهت شيب اصلي دشت: شمال به جنوب و بطور متوسط برابر ۲ درصد است.
سازه‌هاي احداث شده در ايستگاه:
بند انحرافي:جهت انحراف سیلاب به داخل عرصه پخش.
سرريز جانبي: جهت سرريز نمودن آب اضافي وارد شده به كانال و جلوگيري از تخريب كانال انتقال.
كانال انتقال سيلاب (آبرسان): به طول ۲۱۰۰ متر و از بند انحرافي تا محل ورود به عرصه پخش احداث گرديده که شكل عرضي كانال ذوزنقه‌اي با قاعده پاييني ۴ متر و شيب‌هاي جانبي ۱ به ۱ و ارتفاع حداكثر جريان ۵/۱ متر در نظر گرفته شده است.
كانال آبرسان-گسترشي:جمعاً بطول ۲۳۰۰ متر با عرض متوسط ۱۲ متر و عمق متوسط ۱ متر جهت هدايت آب از كانال انتقال به انتهاي عرصه و پخش آن به عرصه احداث گرديده است.
کانالهاي پخش: اين كانال‌ها درعرصه پخش به تعداد ۱۵ رديف با لبه تراز به عرض ۴ متر وبه عمق ۵/۰ متر احداث گرديده كه طول آنها از ابتدا به سمت انتهاي عرصه كوتاه‌تر مي‌شود.
پشته‌هاي خاكي:براي جمع‌آوري آب تمركز يافته حاصل از پخش كانال‌هاي بالادست و هدايت آن به طرف دروازه‌ها، نفوذ در عرصه و ايجاد زمينه كشت نهال در پشت آنها احداث گرديده است.
دروازه‌ها:اين دروازه‌ها در طول كانال‌هاي پخش و بسته به موقعيت كانال در بين خط‌القعرها و خط‌الرأسها و با فاصله تقريبي ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر از همديگر احداث گرديده‌اند. تعداد دروازه ها جمعاً ۵۷ دستگاه بوده و از جنس سنگ و ملات ساخته شده‌اند كه احداث آنها تا كانال ششم داراي كف سنگ و سيمان بوده و بقيه فاقد كف سنگ و سيمان مي‌باشند.
بند خاكي:براي جمع‌آوري آب‌هاي تمركز يافته در آبراهه‌ها و هدايت آنها به داخل كانال‌هاي پخش احداث شده است. همچنين اين حوضچه‌ها موجب ايجاد يك فضاي زيست محيطي براي پرندگان مهاجر گرديده است.
هواشناسي: در اين رابطه در آذر ماه ۱۳۸۲ با نظارت سازمان هواشناسي استان اقدام به احداث ايستگاه كليماتولوژي در عرصه گرديد كه آمار مربوطه از تاريخ ۱/۱/۲۰۰۴ ثبت مي‌گردد.
هيدرومتري:به منظور اندازه‌گيري ميزان آب ورودي به عرصه پخش سيلاب از ايستگاه هيدرومتري كه در ورودي كانال انتقال آب احداث شده استفاده مي‌گردد كه با استقرار يك دستگاه ليمنوگراف در آن امكان سنجش ارتفاع آب ورودي فراهم خواهد شد. ضمن اينکه با توجه به احداث سازه خروجي براي ايستگاه امكان سنجش ارتفاع و سرعت آب خروجي از ابتداي آبگيري در سال ۱۳۸۴ فراهم شده است. همچنين براي سنجش ميزان دبي ورودي به عرصه، ارتفاع آب با استفاده از اشل‌هاي نصب شده در داخل کانال آبرسان و کانالهاي پخش از سال ۸۴ به‌طور مرتب اندازه‌گيري شده است.
طرحهای تحقیقاتی انجام شده در ایستگاه:
بررسي و مقايسه رژيم رطوبتي خاك در عرصه پخش سيلاب و بدون پخش سيلاب
مطالعه تأثير پخش سيلاب در تغييرات پوشش گياهي دشت سهرين – قره‌چريان
مطالعات اصلاحي و ژنتيكي توده هاي موجود از سه گونه مهم Poa و بررسي امكان تلاقي بين گونه اي جهت دستيابي به پتانسيل هاي موجود در آنها
بررسي اثر طول دوره پرواربندي بر خصوصيات لاشه بره‌هاي نر افشاري
بررسي عملكرد توليدي و توليد مثلي آميخته بزهاي ماده بومي (سياه بز) و بزهاي نر سانن در شرايط مزرعه
بررسی اثر وزن و سن از شیرگیری بر عملکرد پرواری بره های نر افشاری
عمل‌آوري كلش برنج با قارچ پلوروتوس جهت استفاده در پروار بره هاي نر افشاري
رحهای تحقیقاتی در دست اجرا در ایستگاه:
بررسي شرايط رطوبتي خاک براي تعيين محل مناسب کشت
طرح پایش عام آبخوان ایستگاه قره‌چریان
بررسی و تعیین مناسب ترین شاخص فرسایندگی باران در استان زنجان
بررسي تاثير بكارگيري سامانه‌هاي سطوح آبگير مديريت شده در افزايش توليدات گياهي
بررسی تاثیر زمان و نوع شخم بر فرسایش حاصلخیزی خاک و عملکرد گندم
بررسي تاثير فيلترهاي سنگ ريزه‌اي در بهينه‌سازي نفوذ و نقش آن در افزايش ذخيره رطوبتي سامانه‌هاي سطوح آبگير
بررسي عملكرد سطوح عايق، نيمه‌عايق و طبيعي در فرايند بارش رواناب سامانه‌هاي سطوح آبگير
طرح بررسي تاثير سطوح نيمه عايق و طبيعي در تغييرات رطوبت پروفيل خاك سامانه‌هاي سطوح آبگير بهينه‌سازي شده
آزمایش نهائی سازگاری ارقام مختلف صنوبر (پوپولتوم مقایسه‌ای) جهت انتخاب مناسبترین آنها – فاز دوم
مطالعه اثر روشهای مختلف هرس و فاصله کاشت در میزان تولید گل و اسانس گل محمدی
ارزیابی اکسشن‌های Festuca ovina بمنظور توليد علوفه و بذر در شرایط دیم و آبی استان زنجان
خلاصه ای از دستاوردها پخش سیلاب
تغذیه منابع آب زیرزمینی و افزایش ذخیره آبخوان و در نتیجه افزایش بده آب چشمه‌ها، چاه ها و قنوات پایین دست بطور متوسط سالانه حدود 5/5 میلون مترمکعب
احیای بیش از 60 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در پائین دست ایستگاه و تعداد قابل ملاحظه ای قنات و چشمه که البته بر اساس بررسیهای محلی بیش از 40 حلقه چاه نیز بعد از احداث ایستگاه حفر گردیده که با احتساب آن بیش از 100 حلقه چاه در منطقه احیاء یا حفر شده اند.
افزیش منابع آب زیرزمینی، موجب تبدیل بسیاری از زمینهای زراعی دیم به آبی گردیده و در نتیجه موجب بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی ساکنین منطقه گردیده است.
ایجاد اشتغال در منطقه محدوده طرح و روستاهای پایین دست.
انحراف سیلابهای ایجاد شده در رودخانه به سمت ایستگاه و جلوگیری از خطرات سیلاب در روستاهای پایین دست واقع در مسیر رودخانه.
استقرار پوشش گياهي چشمگیر به لحاظ کمي و کيفي.
استقرار درختان و درختچه‌هاي خودرو از جمله صنوبر، سنجد، بيد، گز و در داخل ایستگاه پخش سیلاب.
افزایش بده قنات موجود در ایستگاه و فعالیت بخش خصوصی در داخل ایستگاه به منظور پرورش ماهی و کشاورزی.
آب ذخيره شده در حوضچه‌های پخش سیلاب که اکثرا تا اواخر مرداد ماه نيز داراي آب مي‌باشند (به علت وجود زهکشي از بالادست به سمت حوضچه‌هاي پايين دست)، موجب بوجود آمدن شرايط تالابي در برخي از قسمت‌هاي ايستگاه شده است. اين شرايط علاوه بر ایجاد چشم‌اندازهای زیبا، زمينه را براي ايجاد پناهگاهي مناسب براي حيوانات وحشي از جمله آهو، گرگ، روباه، گراز، خرگوش، عقاب، اردک و لک لک فراهم کرده است.
آبخوان زنجان با توجه به شرایط استثنایی ایجاد شده در آن مخصوصا در اوايل بهار، مي‌تواند بعنوان يک مکان تفريحي گردشگري و اکوتوريسمي مورد استفاده قرار گيرد. اين نوع بهره‌برداري درصورت برنامه‌ريزي صحيح، از لحاظ اقتصادي مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد.
تاثیرات ایستگاه پخش سیلاب:
محصول‌دهی درختان بادام، مو، سنجد در داخل عرصه پخش سیلاب
افزایش کمیت و کیفیت پوشش گیاهی
تغییر اکوسیستم منطقه
فراهم نمودن حیات وحش مناسب برای گونه‌های مختلف جانوری
افزایش سطح آب زیرزمینی و احیاء دوباره برخی قناتها و چاههای پایی‌دست
افزایش سطح زیر کشت زمینهای آبی در پایین‌دست ایستگاه
بازگشت بسیاری از روستاییان مهاجرت کرده به محل سکونت خود
دائمی شدن جریان سطح آب پایه در رودخانه قره‌چریان
 |
مسئول ایستگاه:قباد رستمی زاد
تلفن تماس:02433026120
پست الکترونیک:
|
